Specialist in faciliteren

♪♪ De Magie van Muziek: Wáárom Muziek en Metaforen inzetten bij ‘Music Serious Play’? Dáárom!

Auteur: Ocker Repelaer van Driel

Inleiding

Bij de Facilitation Academy krijg ik met enige regelmaat de vraag: “In mijn organisatie gebruiken wij muziek alleen voor ‘binnenloop en sfeer’. Is er iets van theoretische onderbouwing te geven waaróm jullie bij Music Serious Play muziek en muziekkeuzes expliciet als tool voor verandering gebruiken?”
Goeie vraag! Met een boekenkast vol antwoorden… Het kortste antwoord geeft prof. dr. Erik Scherder in zijn boek ‘Singing in the Brain’: “Muziek houdt het hele brein bezig”.

In dit blog zet ik eerst een aantal belangrijke eigenschappen van muziek op een rijtje, waarna we kort ingaan op muzikale werkvormen binnen de training Music Serious Play.

 

Een aantal eigenschappen van muziek

Onderstaand vind je een overzicht van muziekeigenschappen, waarna we in paragraaf 2 ingaan op de toepassing daarvan in muzikale werkvormen binnen Music Serious Play.

  1. Emotie
    Met stip op 1 en voor iedereen herkenbaar. Muziek speelt direct in op het limbisch systeem in onze hersenen. Dit systeem is verantwoordelijk voor onze emoties. Muziek resoneert: melodieën, ritmes en harmonieën brengen vreugde, verdriet, nostalgie, spanning of ontspanning. Iedereen heeft zijn eigen voorbeelden!
  2. Hart gaat open
    Muziek opent en gaat rechtstreeks naar het hart. Wij noemen muziek ‘the highway to the heart and soul’.
  1. Associaties en metaforen
    Muziek roept herinneringen en associaties op. Een specifiek lied kan iemand direct terugbrengen naar een bepaald moment, met de emoties en beelden die bij die herinnering horen. Dit vermogen om herinneringen te triggeren maakt muziek een effectieve manier om emoties en ervaringen te verkennen. Muziek spreekt aan, en is daarmee ook een krachtige metafoor.
  1. Activatie én ontspanning
    Muziek bevordert (net als bij hardlopen) de afgifte van neurotransmitters, zoals dopamine en endorfine, die bijdragen aan gevoelens van geluk en welzijn. Muziek met lage beats activeert de nucleus vestibularis, die activiteit teweeg brengt in de motorische zenuwcellen in het ruggenmerg. De zenuwcellen in het ruggenmerg sturen de motoriek van armen en benen aan. Gevolg: je kunt niet stilzitten! Maar ook: muziek ontspant! Je wordt rustig.
  2. Stemming
    Muziek is neutraal, blij of droevig. Zet je droevige muziek op omdat je droevig bent, of wordt je droevig van droevige muziek? Kip of ei?
  3. Verbinding
    Als geen ander zorgt muziek voor verbinding. Dat kan zijn samen luisteren (concert) of samen actief muziek maken. Harmonie, dissonant en afstemmen zijn ook begrippen die hierbij horen.
Toepassing in werkvormen bij Music Serious Play

De muzikale werkvormen die binnen de training Music Serious Play aan bod komen zijn alle gebaseerd op één – of een combinatie – van bovenstaande eigenschappen.

  1. Werkvorm Music Associations
    Om in de muzikale modus en mindset te komen, starten wij met het kort beluisteren van een muziekstuk. De deelnemers checken in en starten met luisteren en afstemmen. Elke deelnemer, ook de minder spraakzame, deelt zijn associatie bij de muziek. Er ontstaat een lichte sfeer en openheid, essentieel om gezamenlijk de dag te starten.
  2. Werkvorm My Inner Sound Track
    Dit is een krachtige, kortdurende én diepgaande werkvorm die wij inzetten voor kennismaking en verdieping. Deelnemers kiezen een muzieknummer dat bij hun past, en lichten dit toe. In de toelichting komen waarden en overtuigingen van de deelnemer aan bod, en andere lagen uit de Logische Niveau’s van leren en veranderen (Bateson en Dilts).

    Benieuwd naar mijn muziekkeuze?
    Ik kies voor Stand by me in de versie van het project Playing for Change.
    Welke waarden en overtuigingen beluister jij in deze muziek

  1. Werkvorm Magie van Muziek: Huidig en Gewenst
    In organisaties voert ratio vaak de boventoon. Emotie komt doorgaans minder aan bod. In deze krachtige werkvorm koppelen wij muziekkeuzes van deelnemers aan huidige en gewenste situatie. In de toelichting op de muziekkeuzes geven deelnemers ook hun mening over gevoel en onderstroom.
  1. Werkvorm Magie van Muziek: CommunicatiePartituur
    In deze krachtige werkvorm koppelen wij muziekkeuzes aan identiteit en imago.
    Welke muziek past bij een team, en welke muziek geven stakeholders terug?
  1. Andere muzikale werkvormen binnen MSP
    Voor energizers en groepsgevoel zetten we waar nodig ondermeer de werkvormen Stoelendans +, Ik heb stiekem met je gedanst, My bonnie, en What a wonderful world in.
Tot slot: overige eigenschappen en toepassingen

Veel eigenschappen van muziek blijven in dit korte artikel onvermeld.

  1. Muziek/geluid zweept op en intimideert
    Haka in Nieuw Zeeland, of de oorlogstrom.
  2. Universele Taal
    Muziek overstijgt taalbarrières en verbindt mensen uit verschillende culturen en achtergronden. Melodieën en ritmes worden universeel begrepen, daarom is het ook een krachtig middel voor culturele verbinding. Zie ook Sounds for Change.
  3. Fysiologische Reacties
    In de medische wereld wordt muziek ondermeer ingezet op de IC (Spaarne Gasthuis), neo-natalogie (UMCG), en bij operaties (Erasmus MC).
  4. Therapeutische Toepassingen
    Muziektherapie wordt gebruikt om psychologische problemen – zoals angst, depressie en trauma – te behandelen. Door middel van muziek kunnen mensen emoties uiten die ze moeilijk onder woorden kunnen brengen. Kijk eens op de site van Happy Motion en het mooie project Miracles of Music.
  5. Cognitieve Stimulatie
    Muziek stimuleert cognitieve processen. Het luisteren naar complexe muziekstukken verbetert geheugen, aandacht en probleemoplossende vaardigheden. Het bespelen van een instrument zorgt tot op hoge leeftijd voor het aanmaken van synapsen, de verbindingen tussen hersencellen. Dit gaat tot op hoge leeftijd door.
Literatuur

Meer weten of lezen over muziek, eigenschappen en toepassingen? Zie onderstaand een eerste selectie.

  • Prof dr, Erik Scherder, Singing in the Brain. Over de unieke samenwerking tussen muziek en hersenen. Singel Uitgevers, 2017, ISBN13  9789025307035
  • Drs. Gulian Van Maanen, Bassisme : Grondtoon van leiderschap.
  • Floris Hurts, De Business Compositie: zakendoen volgens muziekprincipes.
  • Frank Barrett, Say Yes to the Mess. Lessen uit de Jazzwereld. Hoe ga je om met complexiteit en voortdurende veranderingen op het werk? De beste leiders en teams improviseren.
  • Rik Spann, Re-sounding: introducing an alternative metaphore for organisation change.
  • Leo Samana, De Zin van Muziek. Over de ‘andere’ taal.
  • Oliver Sacks, Musicophilia. Tales of Music and the Brain.
  • Javier Arbones, De Wiskunde van Muziek. Ritme, Resonantie en Harmonie
Filmpjes en links, boeken
  • Erik Scherder over muziek en brein
    Welke positieve rol heeft muziek op het brein in stressvolle periodes, zoals tijdens een lockdown? Leer het in dit muzikale college met Erik Scherder en Dick Swaab van het Nederlands Herseninstituut!
  • Erik Scherder over muziek en brein
    Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder komt na zijn boek Singing in the brain met een lichtere versie: Singing in the brain light. Daarin bespreekt hij de invloed van muziek op hersenen, zonder dat de wetenschap op de voorgrond staat.
  • Erasmus MC – Muziek als medicijn
  • Muziek voor kids voor het verbeteren van leren door kinderen.
  • Meer leren over het gebruik van muziek in workshops. Dat kan in de training Music Serious Play.
  • Op de site van Ocker Repelaer van Driel vind je meer muziekale informatie.
  • Toepassingen bij care en cure vind je op de site van Happy Motion.

 

Naar de training