Wat is faciliteren?
Regelmatig krijgen we de vraag: Wat is faciliteren en wat doet een facilitator? Vaak wordt door de vraagsteller een link gelegd met facility management of het faciliteren van witwas praktijken of drugstransporten. Met geen van drieën heeft het echter iets te maken.
Faciliteren of faciliëren betekent volgende de Dikke van Dale (DvD) vergemakkelijken. Een facilitator is volgens de DvD een persoon, groep of instelling die een ontwikkeling of proces faciliteert, m.a.w. makkelijker maakt.
Voor de 10e conferentie van IAF Nederland – ‘De Facilitator draait door – Groepsdynamica in de praktijk!’ is prof. Thijs Homan (Hoogleraar Implementation and Change Management aan de Open Universiteit Nederland) door Marc van Seters geïnterviewd over faciliteren. In deze video deelt hij zijn inzichten over faciliteren.
Er zijn binnen de beroepsgroep van facilitators veel definities van faciliteren en van facilitator in omloop. Bij de Facilitation Academy hanteren we de volgende definities:
Faciliteren is het procesmatig begeleiden van een groep tijdens een meeting, zodat de groep
- de vraag van de opdrachtgever beantwoordt, of
- een oplossing bedenkt voor het probleem van de opdrachtgever, of
- een idee vormt dat invulling geeft aan de droom van de opdrachtgever.
Een facilitator is de persoon die een denkproces voor een groep ontwerpt en die de groep daarin procesmatig begeleidt. Hierbij is het essentieel dat hij of zij content en deelnemer neutraal is en geen belang heeft bij de uitkomst van de meeting.
Waarom is faciliteren zo belangrijk?
Als je naar actuele vraagstukken kijkt, dan neemt de complexiteit van die vraagstukken toe. Dat geldt op microniveau binnen een organisatie of bedrijf, maar ook op macroniveau tussen bedrijven onderling, binnen gemeentes, provincies, landen etc. In alle situaties zie je dat er meerdere partijen bij het vraagstuk betrokken zijn. Dan kun je jezelf de volgende vragen stellen:
- Hoe zorg je er voor dat de belangen van de betrokken partijen bij elkaar komen?
- Hoe zorg je er voor dat betrokken partijen kennis met elkaar uitwisselen?
- Hoe zorg je er voor dat iedereen zich veilig voelt om zijn of haar kennis met anderen te delen?
- Hoe zorg je er voor dat de betrokken partijen tijd nemen om het vraagstuk van diverse kanten te bekijken?
- Hoe zorg je er voor dat de creativiteit bij deelnemers gestimuleerd wordt, zodat ze met meerdere oplossingen voor het vraagstuk komen?
- Hoe zorg je er voor dat de betrokken partijen gefocussed blijven op het deelvraagstuk dat ze moeten beantwoorden en dat ze inderdaad van vraagstuk naar oplossing werken?
Conclusie
Het vraagstuk oplossen lukt alleen als er echt volgens een (vooraf gedefinieerd) proces samengewerkt wordt.
Maar
In groepen spelen ook vaak een of meer van de volgende tegenwerkende situaties:
- Competitie tussen deelnemers.
- Dominantie van een of meer van de deelnemers.
- Desinteresse van een of meer van de deelnemers.
- Cynisme bij deelnemers.
- Weinig of geen verbinding tussen de deelnemers.
- Het belang van de dialoog wordt onvoldoende ingezien.
- De opdrachtgever vraagt om snelle buy-in.
Conclusie
Het belang is groot om samen te werken, maar er zijn tegenwerkende groepsprocessen.
Een facilitator brengt uitkomst
Hij begeleidt de bijeenkomst. Daarbij ligt zijn focus op het proces. Hij is content neutraal. Hierdoor kunnen de deelnemers zich volledig richten op de inhoud. Hij is ook deelnemer neutraal. Hij zorgt er voor dat iedereen gehoord wordt. Dat creëert voor de deelnemers een veilige omgeving om hun stem te laten horen. Hij zorgt er ook voor dat alle aspecten van het vraagstuk aan de orde komen en dat het vraagstuk van diverse kanten bekeken wordt. Aan het eind zorgt hij er voor dat er geen open eindjes zijn: er is dus een complete oplossing. Tijdens zijn begeleiding houdt hij de groepsdynamische aspecten in de gaten.
Kan ik zelf faciliteren?
Natuurlijk kun je zelf faciliteren. De meeste personen doen het naast hun hoofdrol. Alleen als je betrokkenheid op het onderwerp te groot is, is het af te raden. Dan wordt het namelijk moeilijk neutraal te zijn. Door het beantwoorden van acht eenvoudige vragen kun je beoordelen of je zelf een meeting kunt faciliteren of dat het inhuren van een facilitator handig kan zijn. Deze vragenlijst is terug te vinden op de site van 2 Facilitate.
Hoe leer ik faciliteren?
Door een opleiding te volgen en het daarna gewoon te gaan doen. We bieden bij de Facilitation Academy een breed scala aan trainingen en opleidingen voor zowel beginnende als ervaren facilitators aan: van basiskennis en verdieping tot manieren om je eigen creatieve werkvormen te ontwikkelen. We leren je werken met stiften en geeltjes, maar ook met gespreksvormen, tekeningen, storytelling en theater. In het schema op de trainingspagina hebben we ons aanbod gegroepeerd op vier hoofdlijnen:
- Zoek je een goede eerste training om te starten met faciliteren? Of heb je al wat meer ervaring en wil je je basiskennis juist verdiepen? Kijk linksboven, in het blok ‘Basisvaardigheden’.
- Wil je je arsenaal aan werkvormen uitbreiden? Kijk in het blok ‘Creatieve werkvormen’.
- Werk je met teams en ben je op zoek naar effectieve vormen om je sessies vorm te geven en zo het team te versterken? Dan vind je linksonder in het blok ‘Begeleiden van teamsessies’ wat je zoekt.
- Ben je op zoek naar nieuwe manieren om gesprekken en dialogen in goede banen te leiden? Kijk rechtsonder in het blok ‘Begeleiden van dialogen’.
Aan het brede scala aan trainingen en opleidingen kun je zien dat de ontwikkel- en doorgroeimogelijkheden groot zijn. Dat is een van de redenen waarom het vakgebied en de rol van facilitator zo interessant is. Faciliteren is bovendien één van de beroepen van de toekomst (bron: Nationale Beroepengids).